بسم الله الرحمن الرّحیم

ریشه‌های انحراف یهود از منظر قرآن

ادامه استضعاف بنی اسرائیل
موسی بسیار زیبا پاسخ داد. گفت: تو باید بر من منّت بگذاری که مرا بزرگ کرده­ای یا من باید به تو اعتراض کنم که بنی­اسرائیل را به بندگی گرفته­ای؟ (القمی، 2، 118) تو کودکان را به قتل می­رساندی و مادرم برای نجات من از دست تو، مرا به رودخانه سپرد و آب مرا به کاخ تو آورد. تو حق نداری بر من منّت بگذاری.

تو برای جلوگیری از تولد موعود بنی­اسرائیل، آنها را به اسارت کشیدی و چه خون­ها که نریختی. فرعون که با این افشاگری موسی دیگر جوابی نداشت، بحث را عوض کرد و برای رسالت از او نشانه خواست که داستان ساحران و معجزات موسی پیش آمد.

مأموریت دوم موسی بسیار دشوارتر است. چون باید مراقب ایمان آنان باشد و با تشکیل حکومت، همراه آنها قدس را فتح کند. اما بنی­اسرائیل در حکومت فرعون، مردمانی مستضعف بودند که هیچ کاری نمی­دانستند. موسی(ع) چگونه باید این­بار را به سرمنزل مقصود برساند؟

خداوند تمام حکومت فرعون را در اختیار موسی قرار داده بود تا طی این فرصت، آمادگی اجمالی را در بنی­اسرائیل ایجاد کند. موسی(ع) در این مدت، پیاپی به فرعون نشانه و معجزه نشان می­داد، گرچه فرعون همواره بر کفر خویش پای می­فشرد اما این آیات باعث می­شد او فعلاً با موسی مماشات کند و او و بنی­اسرائیل را در مصر تحمل کند.

موسی از همین فرصت، نهایت بهره­برداری را کرده و بنی­اسرائیل را آماده ساخت. « وَأَوْحَیْنَا إِلَى مُوسَى وَأَخِیهِ أَن تَبَوَّءَا لِقَوْمِکُمَا بِمِصْرَ بُیُوتاً وَاجْعَلُواْ بُیُوتَکُمْ قِبْلَةً وَأَقِیمُواْ الصَّلاَةَ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ » « به موسی و برادرش وحی کردیم که برای قوم خود در مصر خانه­هایی مهیا کنید. و خانه­های خود را عبادت­گاه سازید و نماز گزارید و مومنان را بشارت ده » ‏(یونس، 87).

بنی­اسرائیل نخست باید سازمان بیابند و در کنار هم زندگی کنند. آنان تاکنون گروه­های پراکنده، شکست­خورده، وابسته، طفیلی و آلوده و ترسان بودند. نه خانه­ای از خود داشتند نه اجتماع و تمرکزی و نه برنامة سازندة معنوی و نه شهامت و شجاعت لازم برای یک انقلاب کوبنده. بنابراین موسی و هارون مأموریت یافته­اند برای بازسازی اجتماع بنی­اسرائیل، مخصوصاً از نظر روحی، برنامه­ای در چند ماده اجرا کنند:

1. خانه­سازی و جدا کردن مسکن خود از فرعونیان، با این کارآنان با مالک شدن مسکن در سرزمین مصر، علاقه بیشتری به دفاع از خود و آن آب و خاک می­یافتند، افزون بر آن از خانه­های قبطیان بیرون می­آمدند و اسرار و نقشه­های آنان به دست دشمنان نمی­افتاد.
2. خانه­هایشان را مقابل یکدیگر و نزدیک به هم بسازند. این کار کمک موثری به تمرکز و اجتماع بنی­اسرائیل می­کرد و می­توانستند مسائل اجتماعی را به طور عمومی بررسی کنند و برای انجام مراسم مذهبی گرد­ هم ­آیند و برای آزادی خویش نقشه بریزند.

3. اقامه نماز، که آنان را به بندگی خداوند پیوند زند و قلب و روحشان را از آلودگی پاک سازد و اعتماد به نفس را در وجودشان افزون کند و با تکیه بر قدرت پروردگار، روح و جان تازه بگیرند.
4. موسی(ع) مأمور می­شود دست در درون زوایای روحی بنی­اسرائیل بیفکند و زباله­های ترس و وحشت را که یادگار سالیان دراز بردگی و ذلّت بوده است، بیرون بکشد و با بشارت مومنان به فتح و پیروزی نهایی و لطف و رحمت پروردگار، اراده آنها را قوی و شهامت و شجاعت را در آنان پرورش دهد (الطباطبایی، 1، 114).

گرچه در این آیه نیامده که موسی از خدا چه خواسته است ولی از آیه ذیل که پاسخ خداست، فهمیده می­شود که او هلاکت فرعونیان را درخواست نموده است. «فَأَسْرِ بِعِبادِی لَیْلاً إِنَّکُمْ مُتَّبَعُونَ. وَ اتْرُکِ الْبَحْرَ رَهْواً إِنَّهُمْ جُنْدٌ مُغْرَقُون» «بندگان مرا شب هنگام روانه کن تا از پی شما بیایند. دریا را آرام پشت سر گذار که آن سپاه غرق شدگانند» (دخان، 23).

فرار بنی­اسرائیل پیچیده­ترین فراری است که در طول تاریخ ثبت شده است. مطابق آمار تورات، آنها، هنگام خروج، بیش از ششصد هزار نفر بوده­اند (عهد عتیق، اعداد، 2) و حضرت موسی یک شب فرصت داشت. این نتیجه آن چهل سال تلاش و فرصت بود. صبح هنگام که مصریان متوجه شدند به فرمان فرعون، سپاهیان در پی بنی­اسرائیل روان شدند (المجلسی، 152)‏.

بنی­اسرائیل در مسیر فرار خویش، به دریا رسیدند. در این هنگام فرعونیان از پشت سر رسیدند. اکنون بنی­اسرائیل نه راه پیش دارند و نه را پس. فغان بنی­اسرائیل به آسمان رفت. «فَلَمَّا تَراءَا الْجَمْعانِ قالَ أَصْحابُ مُوسى‏ إِنَّا لَمُدْرَکُون قالَ کَلَّا إِنَّ مَعِی رَبّی سَیَهْدِین‏ فَأَوْحَیْنا إِلى‏ مُوسى‏ أَنِ اضْرِبْ بِعَصاکَ الْبَحْرفَانْفَلَقَ فَکانَ کُلُّ فِرْقٍ کَالطَّوْدِ الْعَظِیم» «چون آن دو گروه همدیگر را دیدند، یاران موسی گفتند: گرفتار آمدیم. گفت: هرگز! پروردگارم با من است و مرا هدایت خواهد نمود. پس به موسی وحی کردیم که عصایت را به آب بزن. دریا بشکافت و هر پاره چون کوهی عظیم گشت» ‏‏(شعراء، 63-61).

دوازده راه به عدد اسباط بنی­اسرائیل، در پیش روی آنان باز شد و آنان از آب عبور کردند. « وَ جاوَزْنا بِبَنِی إِسْرائِیلَ الْبَحْرَ فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ وَ جُنُودُهُ بَغْیاً وَ عَدْواً حَتَّى إِذا أَدْرَکَهُ الْغَرَقُ قالَ آمَنْتُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ الَّذِی آمَنَتْ بِهِ بَنُوا إِسْرائِیلَ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمِینَ آلْآنَ وَ قَدْ عَصَیْتَ قَبْلُ وَ کُنْتَ مِنَ الْمُفْسِدِینَ فَالْیَوْمَ نُنَجِّیکَ بِبَدَنِکَ لِتَکُونَ لِمَنْ خَلْفَکَ آیَةً وَ إِنَّ کَثِیراً مِنَ النَّاسِ عَنْ آیاتِنا لَغافِلُون » « ما بنی­اسرائیل را از دریا گذراندیم.

فرعون و لشکریانش به قصد ستم و تعدی به تعقیب­شان پرداختند. چون فرعون غرق می­شد، گفت ایمان آوردم که هیچ خدایی جز آنکه بنی­اسرائیل بدان ایمان آورده­اند نیست و من از تسلیم شدگانم. آیا اکنون؟ و تو پیش از این عصیان می­کردی و از مفسدان بودی. امروز جسم تو را به بلندی می­افکنیم تا برای آنان ­که پس از تو می­مانند، عبرتی باشی، و حال آنکه بسیاری از مردم از آیات ما غافلند» ‏(یونس، 92 -90).

سپاه عظیم فرعون غرق شدند، موسی در مصر دشمنی نداشت و می­توانست به مصر باز گردد اما مأموریت ایشان استقرار در فلسطین و قدس و تشکیل حکومت است. آن سوی آب دشواری­ها و مشکلات موسی آغاز می­شود. تا اینجا حضرت تنها مشکل حرکت دادن این قوم را داشت اما هنگامی که از آب گذشتند، پاسخ­گویی به همه مشکلات به عهده موسی است.

در حقیقت حکومت این پیامبر از اینجا آغاز می­شود. نخستین مشکل در این حال، آب بود. از موسی درخواست آب کردند و موسی به خدا مراجعه کرد. خداوند متعال فرمود: سنگی را وسط اردوگاه بگذار و با عصایت بدان بزن. از سنگ دوازده چشمه جوشید و آب فوران کرد و مشکل آب حل شد (بقره، 60). از این پس این سنگ در اردوگاه منبع آب بود و آن را با خود حمل می­کردند و هرگاه آب می­خواستند، حضرت با عصا به آن می­زد و آب جاری می­شد (القمی، 1، 47).

مشکل دیگر، غذا بود که با (مَنّ وَ سَلوی) حل شد (مَنّ) دانه­های ریزی بود که از آسمان فرو می­ریخت و بنی­اسرائیل با آن نان درست می­کردند (عهد عتیق، خروج، 16). (سَلوی) هم پرنده­ای بود که آرام بر سر اردوگاه حرکت می­کرد و هر یک از بنی­اسرائیل که دست دراز می­کرد، یکی از آنها را می­گرفت (القمی، 1، 48).